Wat is eenzaamheid?

Terug naar signaalpunt eenzaamheid

Wat is eenzaamheid?
Eenzaamheid is een persoonlijke (subjectieve) ervaring van je niet verbonden voelen. Je ervaart een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van) sociale relaties, zoals een hechte, emotionele band met anderen. Of je hebt minder contact met andere mensen dan je wenst. Eenzaamheid gaat gepaard met kenmerken als negatieve gevoelens van leegte, verdriet, angst en zinloosheid en met lichamelijke of psychische klachten. De één heeft meer betekenisvolle relaties of een groter sociaal netwerk nodig dan de ander.

Eenzaamheid is lastig te doorbreken en er kan onderscheid gemaakt worden tussen verschillende soorten die om verschillende aanpakken vragen, waaronder:

Emotionele eenzaamheid; treedt op als iemand een hechte, intieme band mist met één of meerdere personen. Vaak gaat het om eenzaamheid na het verlies van een levenspartner. Er is een emotionele behoefte. Van belang hierbij zijn stabiele contacten en ondersteuning door professionals.
Sociale eenzaamheid; draait om minder contact hebben met andere mensen dan je wenst. Denk aan het missen van vrienden, kennissen of collega’s. Het sociaal netwerk schiet tekort.
Existentiële eenzaamheid; gaat over zingeving. Je voelt je verloren, je mist het gevoel van bestemming en weet niet goed waarom jouw leven ertoe doet. Bij existentiële eenzaamheid ervaar je gebrek aan houvast en ben je op zoek naar de betekenis van het leven, of jouw rol daarin.

Oorzaken en gevolgen
Eenzaamheid kan vele oorzaken hebben. Contacten kunnen veranderen of verloren gaan door omstandigheden waarop mensen weinig tot geen invloed hebben. Eenzaamheid kan een duidelijke aanwijsbare oorzaak hebben, maar ook komen door een opeenstapeling van factoren (gevolg).

Persoonlijke oorzaken, zoals het gebrek aan sociale vaardigheden, weinig zelfvertrouwen, lichamelijke gebreken (slechtziend of slecht ter been), psychische problemen of gebrek aan financiële middelen om deel te kunnen nemen aan sociale activiteiten.
Veranderingen in het sociale netwerk. Denk hierbij met name aan life events zoals een verhuizing, een echtscheiding, ontslag, het overlijden van een dierbare.
Maatschappelijke oorzaken, het gemak waarmee inwoners in de samenleving zelf contacten leggen. De toegenomen individualisering wordt vaak gezien als oorzaak van de toename van eenzaamheid. Traditionele verbanden zoals in een dorp, de kerk en buurt zijn losser geworden.

Eenzaamheid kan grote gevolgen hebben. Lichamelijke problemen (verhoogde stress en slaaptekort), mentale problemen (depressie, laag zelfbeeld, verminderd leervermogen en suïcidale gedachten), gedragsproblemen (overvloedig drinken, roken, druggebruik), en maatschappelijke probleem (grotere zorgbehoefte, vroegtijdig schoolverlaten en delinquentie).

Risicogroepen
Iedereen kan zich in zijn leven een periode in lichte of sterkere mate eenzaam voelen. Eenzaamheid hoort bij het leven. Gelukkig weten we meestal aan die eenzaamheid te ontsnappen omdat we verbonden zijn met mensen die belangrijk voor ons zijn. Maar door ingrijpende gebeurtenissen kan het fundamentele gevoel van eenzaamheid ineens weer de kop opsteken. We moeten dan op zoek naar mogelijkheden om daar verandering in te brengen. Meestal lukt dat op eigen kracht, maar soms is daar hulp van anderen bij nodig.

Er zijn factoren die de kans op eenzaamheid vergroten zoals bij ‘oorzaken en gevolgen’ staat beschreven. Het vormgeven aan een preventieve aanpak begint bij het zicht krijgen op de belangrijkste risicogroepen. Hoe eerder je erbij bent, hoe meer je kunt betekenen.

De risicogroepen zijn;